Zarząd Krajowej Rady Izb Rolniczych na wniosek Podkarpackiej Izby Rolniczej zwrócił się do Pana Ministra w sprawie rozważenia możliwości powiązania czynszu dzierżawnego gruntów rolnych będących we władaniu KOWR ze średnimi cenami za produktami rolnymi obowiązującymi na terenie danego województwa.{
W chwili obecnej obowiązuje jedna stawka, która powiązana jest ze średnimi cenami w skali kraju i jest ona niesprawiedliwa dla rolników z województwa podkarpackiego, ponieważ ceny za produkty rolne w województwie podkarpackim odbiegają od średnich cen na rynku krajowym.
W dniu 18 sierpnia 2020 r. Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi przysłało odpowiedź na powyższy wniosek w którym informuje:
Należy przede wszystkim podkreślić, że ustawodawca zawarł podstawowe wytyczne dla ustalania wysokości czynszu dzierżawnego w art. 39a ust. 2-8 ustawy z dnia 19 października 1991 o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa (Dz.U. z 2020 r. poz. 396, z późn, zm.), zgodnie z którym, w ramach ustalania wysokości czynszu dzierżawnego zasadą jest m.in., że:
- czynsz dzierżawny ustala się w umowie jako sumę pieniężną albo jako równowartość pieniężną odpowiedniej ilości pszenicy, Czynsz ten jest płatny za półrocze roku kalendarzowego z dołu
- czynsz dzierżawny ustalony w sumie pieniężnej poczynając od drugiego terminu płatności podlega waloryzacji przy zastosowaniu wskaźników zmian cen skupu podstawowych produktów rolnych v,’ półroczu roku kalendarzowego poprzedzającym termin płatności,
- należność z tytułu czynszu określonego w umowie jako równowartość pieniężna odpowiedniej ilości pszenicy ustala się na podstawie średniej krajowej ceny skupu pszenicy półroczu roku kalendarzowego poprzedzającym termin płatności czynszu, za podstawowe produkty rolne uważa się ziarno pszenicy i żyta, żywiec rzeźny wołowy, wieprzowy i drobiowy oraz mleko krowie,
- strony umowy dzierżawy mogą postanowić jeden raz w ciągu okresu, na jaki umowa została zawarta, że poczynając od najbliższego terminu płatności czynszu ustalonego jako równowartość odpowiedniej ilości pszenicy suma pieniężna odpowiadająca tej równowartości stanowi czynsz, do którego stosuje się wskaźnik określony na podstawie art. 39a ust. 3 ww. ustawy,
- zmian cen, o którym mowa w art. 39a ust. 3 cytowanej ustawy, oraz średnią krajową cenę skupu pszenicy, o której mowa w ust. 4 tego artykułu, ustala się na podstawie obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, ogłaszanego w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”, w terminie 20 dni po upływie każdego półrocza kalendarzowego.
Dodatkowo ustalenie wysokości czynszu dzierżawnego następuje na podstawie przepisów rozporządzenia wydanego na mocy art. 39a ust. 8 cytowanej ustawy, tj. rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia I sierpnia 2016 r. sprawie sposobu ustalania wysokości czynszu dzierżawnego umowach dzierżawy nieruchomości Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa (Dz. U. poz. 1 186).
Pragnę też zwrócić uwagę, że niezależnie od wymienionych powyżej przepisów wysokość czynszu w trakcie umowy dzierżawy ulegać może zmianom. Zmiany w tym zakresie mogą wynikać ze znacznego zmniejszenia przychodu z przedmiotu dzierżawy wskutek okoliczności, za które dzierżawca nie ponosi odpowiedzialności i które nie dotyczą jego osoby, co znajduje źródło art. 700 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz.U. z 2019 r. poz. 1 145, z póżn. zm.). Tytułem do obniżenia wysokości czynszu będzie również art. 357 1 k.c.
Ponadto dzierżawca nieruchomości z Zasobu może również ubiegać się o odroczenie terminu zapłaty należności lub żądać jej rozłożenia na raty w przypadku gwałtownego załamania się rynku zbytu lub gwałtownego spadku cen produktów wytwarzanych w gospodarstwie na mocy I ust. rozporządzenia Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 31 października 2017 r. w sprawie szczegółowych przesłanek odroczenia, rozłożenia na raty lub umorzenia należności Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa oraz trybu postępowania w tych sprawach (Dz. U. poz. 21 16)
W celu udzielenia odpowiedzi zwrócono się także do Dyrektora Generalnego Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa o odniesienie się do podniesionego postulatu. Zgodnie bowiem z art. 5 ust. I ustawy z dnia 19 października 1991 r. o gospodarowaniu nieruchomościami rolnymi Skarbu Państwa, Skarb Państwa powierzył Krajowemu Ośrodkowi Wsparcia Rolnictwa wykonywanie prawa własności i innych praw rzeczowych na jego rzecz stosunku do mienia, o którym mowa w art. I i 2 ww. ustawy.
Centrala KOWR przesłała wyjaśnienia, w których została zaprezentowana szczegółowa analiza cen podstawowych produktów„’ rolnych oraz procentowe udziały poszczególnych cen w średniej cenie skupu w 2019 r. (według stanu na dzień 31 grudnia 2019 r.), w ujęciu regionalnym z zastosowaniem podziału na województwa według siedziby producenta. Przedstawiono ceny skupu w układzie wojewódzkim i ogólnopolskim i ich udział w średniej cenie skupu dla sześciu podstawowych produktów rolnych: pszenicy, żyta, żywca rzeźnego wołowego, wieprzowego, drobiowego oraz mleka krowiego.
Z przeprowadzonej analizy wynika, że średni procentowy udział cen sześciu rodzajów produktów rolnych poszczególnych województwach w porównaniu do ceny dla Polski ogółem zawiera się w przedziale od 97% do 105%. Najniższy poziom cen w stosunku do średniej ceny krajowej (odchylenie 0 3 punkty procentowe) występuje w województwach: śląskim, pomorskim i małopolskim, a najwyższy (odchylenie 0 5 punktów procentowych) w województwie warmińsko-mazurskim. W województwie podkarpackim średnie ceny sześciu podstawowych produktów rolnych nie odbiegają znacząco od uśrednionej ceny krajowej, tj. kształtują się na poziomie 0 1% niższym.
Z przedstawionej kalkulacji wynika również, że relacje średnich cen skupu pszenicy w poszczególnych województwach do średniej krajowej ceny mieszczą się w przedziale 94% 104%. Największe ujemne odchylenie od średniej ceny krajowej dla tego zboża odnotowano w województwach lubuskim i podkarpackim (po 6 punktów procentowych), a największe odchylenie dodatnie (4 punkty procentowe) w województwie mazowieckim. W województwie podkarpackim średnia cena pszenicy jest 0 6 punktów procentowych niższa od ceny ogólnopolskiej.
Jak wskazał Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa rzeczywiście występuje pewne zróżnicowanie terytorialne w zakresie uzyskiwanych cen produktów rolnych według średnich cen GUS. W województwie podkarpackim ceny pszenicy i żyta są niższe od średnich cen krajowych, ale z kolei znacząco wyższe są ceny żywca wołowego i wieprzowego, co niweluje różnice w cenach podstawowych produktów rolnych według GUS i ostatecznie różnica wynosi 1% w stosunku do cen krajowych
Mając na uwadze powyższe ustalenia, podzielam stanowisko KOWR wskazujące na to, że odchylenia dla grupy produktów rolnych nie są tak duże, aby dały one podstawę do wnioskowania o zmianę metodyki, a co za tym idzie zmiany przepisów w zakresie ustalania płatności czynszów dzierżawnych z wykorzystaniem średnich cen produktów rolnych w układzie wojewódzkim według GUS.