W nawiązaniu do wystąpienia Zarządu Krajowej Rady Izb Rolniczych z 12 listopada 2024 r. w sprawie postulatu badania jakości zbóż i innych płodów rolnych w skupie, Ministerstwo Rolnictwa i Rozwoju Wsi poinformowało, że w każdym województwie w Polsce jest wiele finansowanych z budżetu państwa laboratoriów umiejscowionych w strukturach poszczególnych inspekcji, ale także np. w strukturach instytutów naukowo-badawczych, stacji chemiczno-rolniczych, wyższych uczelni. Funkcjonujące w strukturach inspekcji IJHARS, PIORIN, PIS, IW jednostki odpowiadają za urzędową kontrolę artykułów rolno-spożywczych.
Oznacza to, że rolnicy oraz inni producenci prowadzący działalność na rynku rolno-spożywczym mają możliwość skorzystania z procedury dobrowolnej, odpłatnej oceny jakości sprzedawanych przez siebie produktów. Ocena jakości handlowej artykułu rolno-spożywczego może być przeprowadzona w laboratoriach danej Inspekcji (w zakresie ustawowo określonych kompetencji) albo w innych laboratoriach posiadających akredytację. Dla przykładu na podstawie przepisów ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych Inspekcja Jakości Handlowej Artykułów Rolno-Spożywczych na zbadane artykuły wystawia świadectwo jakości handlowej, które potwierdza cechy jakościowe artykułu i może być przedstawione kontrahentom.
Kwestionowanie parametrów jakościowych, które zostały określone w laboratoriach należących do podmiotów skupowych można zakwalifikować jako spór cywilnoprawny pomiędzy stronami umowy handlowej. Aby zapewnić rolnikom większe bezpieczeństwo w relacjach handlowych z podmiotami prowadzącymi działalność w zakresie skupu płodów rolnych, ustawą o organizacji niektórych rynków rolnych (tj. Dz.U. z 2023 r. poz. 1502) wprowadzono obowiązek zawarcia pisemnej umowy pomiędzy producentem produktów rolnych a pierwszym nabywcą.
Wprowadzone przepisy ułatwiają możliwość egzekwowania swoich praw w momencie sporu z odbiorcą, gdyż pisemna umowa spełnia rolę dowodu i zabezpiecza interesy stron, wskazując ich prawa oraz obowiązki.
Umowy na dostawy produktów rolnych są pomiędzy stronami swobodnie negocjowane, a przepisy wskazują tylko obowiązkowe elementy w umowie. Nie zakazują natomiast stronom zawarcia również innych zapisów, które mają zasadniczy wpływ na sposób realizacji i rozliczenie umowy.
Dla zabezpieczenia interesów zarówno dostawcy jak i odbiorcy w umowie powinny znaleźć się zapisy dotyczące wymagań co do jakości handlowej dostarczanych produktów rolnych, ustalonych metod badań surowca, sposobu pobierania próbek, czy sposobu określenia ceny, gdy produkt nie spełnia wymagań wynikających z umowy.
Niemniej jednak z dotychczasowych kontroli przeprowadzonych przez Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa (organ odpowiedzialny za kontrolę realizacji obowiązku zawarcia pisemnej umowy) wynika, że takie dodatkowe klauzule nie są wprowadzane do treści umów dostaw.
W związku z powyższym resort rolnictwa rozważa możliwość wprowadzenia dodatkowego obligatoryjnego elementu umowy na dostawę, dotyczącego sposobu oznaczania jakości i postępowania w sytuacjach kwestionowania parametrów jakościowych produktów rolnych stwierdzonych przez nabywcę.