Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe w województwie podkarpackim

Informacja z przeprowadzonych doświadczeń realizowanych w ramach programu Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego (PDO) w województwie podkarpackim w 2022 r.

Porejestrowe Doświadczalnictwo Odmianowe /PDO/ funkcjonuje już 25 lat na terenie całego kraju, obejmując swym zakresem doświadczenia odmianowe jak również odmianowo agrotechniczne z ważniejszymi gatunkami roślin uprawnych. Celem badań jest sprawdzenie aktualnej wartości gospodarczej odmian, ze szczególnym uwzględnianiem plonowania w różnych warunkach glebowych i klimatycznych związanych z regionem ich uprawy. Na podstawie tych badań tworzone są Listy Odmian Zalecanych /LOZ/ do uprawy w ze zróżnicowaniem na poszczególne województwa.

I. DZIAŁANIA ORGANIZACYJNE

Osobami odpowiedzialnymi za koordynację jak również realizacje porejestrowego doświadczalnictwa odmianowego w województwach są dyrektorzy Stacji Doświadczalnych Oceny Odmian /SDOO/, czyli oddziałów terenowych Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych rozmieszczonych na terenie całego kraju. Dyrektorzy stacji również są odpowiedzialni za tworzenie Lista Odmian Zalecanych do uprawy na terenie danego województwa. W województwie podkarpackim zadanie to wykonuje Dyrektor SDOO w Przecławiu.

Wszystkie te zadania są prowadzone we współpracy z Urzędem Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego, Podkarpacką Izbą Rolniczą i innymi podmiotami i organizacjami zainteresowanymi wdrażaniem postępu odmianowego na terenie województwa w tym: Podkarpackim Ośrodkiem Doradztwa Rolniczego w Boguchwale.

W celu sprawnego wykonania zadań związanych z realizacją PDO na terenie województwa działa Podkarpacki Zespół PDO, powołany przez Marszałka Województwa Podkarpackiego, Prezesa Podkarpackiej Izby Rolniczej i Dyrektora Centralnego Ośrodka Badania Odmian Roślin Uprawnych, pełniący funkcję opiniodawczo doradczą w realizacji wojewódzkiego programu PDO.

Program PDO i jego realizacja była omawiana głównie na posiedzeniach Zespołu PDO:

1. Posiedzenie zimowe Podkarpackiego Zespołu PDO odbyło się w dniu 26 stycznia 2022 roku w siedzibie Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Przecławiu. W posiedzeniu udział wzięło tylko Prezydium Zespołu i pracownicy merytoryczni z SDOO Przecław z powodu sytuacji epidemiologicznej w kraju, a głównie w województwie Podkarpackim, gdzie odnotowano znaczący wzrost zachorowań na SARS-Cov 2 Delta. Pozostali członkowie Zespołu otrzymali wyniki doświadczeń PDO, jak również propozycje doborów odmian do doświadczeń z roślinami jarymi i projekty List Odmian Zalecanych do uprawy na obszarze województwa /LOZ/ w formie elektronicznej jak i pocztą tradycyjną. Zadaniem Członków Zespołu było zajęcie stanowiska odnoszącego się do propozycji Dyrektora Stacji. Na posiedzeniu Prezydium Zespołu po przeanalizowaniu złożonych zmian i wniosków przez członków Zespołu przyjęło:

a/ Listę odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa podkarpackiego na rok 2022 /LOZ/

b/ Plan doświadczeń z roślinami jarymi i dobory odmian do tych doświadczeń na rok 2022

2. Posiedzenie letnie Podkarpackiego Zespołu PDO odbyło się w dniu 27 czerwca 2022 r. Posiedzenie to zostało podzielone na dwie części. Część pierwsza odbyła się na polach doświadczalnych Zakładu Doświadczalnego Oceny Odmian w Skołoszowie celem zapoznania się uczestników posiedzenia z odmianami na poletkach , natomiast część druga miała miejsce w Sali konferencyjnej Zajazdu Smyk w Radymnie. Ta część posiedzenia poświęcona była ustaleniu planu doświadczeń z roślinami ozimymi na sezon 2022/2023 i przyjęciu doborów odmian do tych doświadczeń.

II. FINANSOWANIE DZIAŁALNOŚCI PDO

W sezonie wegetacyjnym 2022 przeprowadzone doświadczenia odmianowo-agrotechniczne PDO finansowane były przez •

1. Samorząd Województwa Podkarpackiego — 13 doświadczeń
2. COBORU , budżet centralny — 36 doświadczeń
3. PODR w Boguchwale — 8 doświadczeń
4. PIR —1 doświadczenie
5. Gospodarstwo indywidualne — 1 doświadczenie

6.COBORU, zlecenia kontrahentów zewnętrznych (PZPK, firmy nasienne) —4 doświadczenia 7- SDOO Przecław — dofinansowanie części doświadczeń.

Łącznie założono 63 doświadczenia z roślinami zbożowymi , rzepakiem zarówno w formach jarych jak i ozimych, roślinami bobowatymi, pastewnymi, konopiami włóknistymi i winoroślą.

Samorząd Województwa Podkarpackiego przeznaczył na prowadzenie doświadczeń PDO kwotę 115 000,00 zł, Podkarpacka Izba Rolnicza 2 000,00 zł (dofinansowała doświadczenie agrotechniczne z pszenicą ozimą i jarą w opóźnionym terminie siewu), Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych z budżetu państwa przeznaczył kwotę – 399 326,71 zł. Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale zrealizował doświadczenia w ramach kosztów własnej działalności, podobnie jak gospodarstwo indywidualne. Ponadto Polski Związek Producentów Kukurydzy, firmy nasienne oraz IUNG finansowały za pośrednictwem COBORU odpowiednio doświadczenia z kukurydzą w Przecławiu i Skołoszowie, soją w ZDOO w Nowym Lublińcu i doświadczenia ekologiczne w Przecławiu. W realizację PDO również SDOO Przecław zaangażowała własne środki.

III. DZIAŁALNOŚĆ DOŚWIADCZALNA PDO

1/ Lokalizacja doświadczeń PDO

Doświadczenia PDO były zakładane w sześciu różnych lokalizacjach na terenie naszego województwa. Większość została zlokalizowana w SDOO w Przecławiu i podległych jej Zakładach: ZDOO w Skołoszowie, ZDOO w Nowym Lublińcu, ZDOO w Dukli oraz w PODR w Boguchwale i w prywatnym gospodarstwie rolnym w miejscowości Połomia gmina Niebylec.

Doświadczenia finansowane z budżetu województwa były zlokalizowane w trzech miejscowościach: na polach Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Przecławiu ( 4 doświadczenia), Zakładu Doświadczalnego Oceny Odmian w Skołoszowie (4 doświadczenia) i Zakładu Doświadczalnego Oceny Odmian w Nowym Lublińcu ( 5 doświadczeń).

Rozmieszczenie doświadczeń w kilku lokalizacjach pozwala na badanie odmian w odmiennych warunkach glebowo klimatycznych występujących w różnych częściach województwa. Odmiany różnie reagują na rodzaj gleby czy ilość opadów, co w przypadku wykonywania doświadczeń w różnych miejscowościach, pozwala na sprawdzenie ich przydatności do uprawy w warunkach siedliskowych podkarpacia.

2/ Zakres doświadczeń PDO w województwie w sezonie 2021/2022.

1. Odmiany wybierane przez Podkarpacki Zespół PDO do badania są szczegółowo omawiane na spotkaniach Zespołu PDO, które odbywają się dwa razy w roku. Zakres badań PDO ustalany jest w taki sposób aby ilość doświadczeń i ich lokalizacja pozwalała na rekomendowanie odmian. W doświadczeniach badane są odmiany aktualnie rekomendowane , po pierwszym i/lub drugim roku badań (o ile rokują na włączenie ich do LOZ), jak również nowe. Badanie odmian nowozarejestrowanych z rekomendowanymi w tym samym doświadczeniu nie tylko umożliwia sprawdzenie ich potencjału plonowania ale również zwiększania wiedzy o postępie w hodowli pod względem odporności na patogeny w danych gatunkach. Łącznie w sezonie wegetacyjnym 2021/2022 zostało założone 62 doświadczenia w 6 lokalizacjach. Badaniami PDO objęte było 21 gatunków roślin. Badania były prowadzone na ponad 4 000 poletkach. Z budżetu województwa założono 13 doświadczeń z 10 gatunkami, co umożliwiło w sumie przebadanie 165 odmian na ponad 600 poletkach. Wszystkie doświadczenia wykonano poprawnie a ich wyniki zostały wykorzystane do rekomendowania odmian oraz opublikowane dla rolników i służb rolnych.
2. Analogicznie Podkarpacki Ośrodek Doradztwa Rolniczego w Boguchwale założył 7 doświadczeń z 120 odmianami na ponad 400 poletkach.
3. W roku 2022 zostało zlikwidowane jedynie jedno doświadczenie z burakiem cukrowym na skutek wystąpienia suszy w SDOO Przecław, doświadczenie to było finansowane z budżetu centralnego poprzez COBORU. Pogoda w roku 2022 była niekorzystna jeśli chodzi o wegetację roślin, brak opadów i ich niekorzystne rozłożenie przy wysokich temperaturach była przyczyną polowej dyskwalifikacji doświadczenia. W przeciągu roku suma opadów wynosiła 540,4 mm, co dało wynik mniejszy niż średnia z poprzednich lat ( 650 mm), a jeśli odejmiemy od tego opady w grudniu 2022, które nie miały wpływu na przebieg realizacji doświadczeń w sezonie, to suma wynosiła 452 mm, co stanowi 70 % średniej za poprzednie lata
4. W doświadczeniu z winoroślą w roku 2022 został przeprowadzony piąty zbiór owoców od założenia doświadczenia . W warunkach przebiegu pogody i lokalizacji winnicy , grona dojrzewały równomiernie dla poszczególnych odmian, zbiory rozpoczęły się 14 września a zakończyły 29 września. W odniesieniu do poprzednich lat w roku bieżącym rozpiętość w plonowania odmian była mniejsza, średnio od 6,05 kg z poletka dla odmiany Nero do 16,57 kg dla odmiany Rondo. Dwie odmiany Jutrzenka i Bianka plonowały wyraźnie wyżej w odniesieniu do wcześniejszych zbiorów. Istotny wpływ na wysokość plonowania i zawartość cukru miał przebieg pogody w analizowanym okresie (susza). Szkodniki praktycznie nie wystąpiły , nie było problemów w czasie kwitnienia i zawiązywania jagód . Presja chorób grzybowych w analizowanym okresie były mała. Zabiegi ochrony roślin wykonywano profilaktycznie , a nie interwencyjnie. Ogólnie doświadczenie uważane jest za bardzo udane , wzbudza coraz większe zainteresowanie u zwiedzających , zachęcając tym samym do zakładania własnych winnic.
5. W roku 2022 po raz pierwszy w SDOO Przecław rozpoczęto prowadzenie doświadczeń ekologicznych. W tym celu wydzielono część pól i rozpoczęto ich certyfikację w kierunku ekologicznym. Doświadczenia ekologiczne będą miały na celu wskazywanie odmian do uprawy ekologicznej.

3/ Badania rozpoznawcze odmian ze Wspólnotowego Katalogu Odmian Roślin Rolniczych (CCA)

Na terenie Unii Europejskiej jest możliwa uprawa wszystkich odmian, niezależnie od kraju w którym nastąpiła rejestracja danej odmiany. Odmiany, które pochodzą ze Wspólnotowego katalogu odmian roślin rolniczych (CCA) są badane jedynie na wniosek i koszt zainteresowanych podmiotów. Badanie tych odmian umożliwia sprawdzenie ich plonowania w warunkach siedliskowych podkarpacia i włączenie ich do badań PDO. Badania odmian przed włączeniem ich do doświadczeń PDO nazwano badaniami rozpoznawczymi. Uprawa odmian ze Wspólnotowego Katalogu z terenu całej Unii Europejskiej bez uprzedniego ich zbadania w naszych warunkach wprowadza ryzyko zmniejszenia plonowania lub nawet braku możliwości zbioru plonu na skutek niedostosowania odmiany do klimatu Europy środkowej ( dłuższy okres wegetacji, wymagania termiczne, odporność na przymrozki Możliwość przebadania tych odmian w doświadczeniach PDO daje szanse na sprawdzenie ich przydatności do uprawy w warunkach podkarpacia a nawet rekomendację do uprawy na naszym terenie. Po raz pierwszy w SDOO Przecław założono doświadczenie ze słonecznikiem.

W roku 2022 w badaniach rozpoznawczych uczestniczyło: 21 odmian pszenicy ozimej, 1 odmian jęczmienia jarego, 7 pszenżyta ozimego, 4 żyta ozimego, 5 jęczmienia ozimego, 1 odmiana owsa. 104 kukurydzy, 48 odmian rzepaku ozimego, 3 soi, 3 bobiku ,19 słoneczniku. Łącznie w badaniach uczestniczyło 216 odmian.

V. DZIAŁALNOŚĆ UPOWSZECHNIENIOWA PDO

Jak co roku został wydany Biuletyn „Wyniki Porejestrowych Doświadczeń Odmianowych w Województwie Podkarpackim „, który zawiera opracowania doświadczeń PDO w 19 gatunkach, a w szczególności wyniki odmian w roku 2022, jak również średnie wyniki z badań prowadzonych przez ostatnie trzy lata. W opracowaniu tych wyników brali udział pracownicy SDOO jak również podległych ZDOO. W biuletynie publikowana jest również „Lista Odmian Zalecanych” i warunki pogodowe w okresie wegetacji. Opracowania te są głównym źródłem informacji o wartości gospodarczej odmian w naszym regionie i niezmiennie cieszą się dużym zainteresowaniem rolników chcących poszerzać swoją wiedzę na temat postępu hodowlanego wśród odmian roślin rolniczych.

W 2022 roku jak i w poprzednich latach COBORIJ opracowało ulotki zawierające wykazy odmian rekomendowanych do uprawy na terenie poszczególnych województw. Listy te są również zamieszczane na stronach internetowych SDOO Przecław, COBORU, PODR co ułatwia powszechny do nich dostęp.

Biuletyn z wynikami odmian z doświadczeń PDO, jak również inne opracowywania COBORU były przekazywane rolnikom podczas imprez organizowanych w SDOO i ZDOO, jak również podczas indywidualnych wizyt rolników. Materiały te przekazane zostały również zainteresowanym rozwojem rolnictwa podmiotom w województwie: PODR, PIR i innym.

Bezpośrednio po żniwach zostały opracowane i zamieszczone na stronie SDOO Przecław https//przeclaw.coboru.gov.pl., wstępne wyniki plonowaniem odmian roślin ozimych, rok zbioru 2022:

• Wstępne wyniki plonowania odmian w doświadczeniach z rzepaku ozimego w województwie podkarpackim.
• Wstępne wyniki plonowania odmian pszenicy ozimej w województwie podkarpackim.
• Wstępne wyniki plonowania odmian pszenicy ozimej i jarej z opóźnionym terminem siewu.
• Wstępne wyniki plonowania odmian żyta ozimego w województwie podkarpackim.
• Wstępne wyniki plonowania odmian pszenżyta ozimego w województwie podkarpackim.
• Wstępne wyniki plonowania odmian jęczmienia ozimego w województwie podkarpackim

W grudniu i styczniu zostały zamieszczone na stronach internetowych SDOO Przecław wyniki doświadczeń PDO wykonywanych w województwie.

W roku 2022 w czerwcu zorganizowane były „Dni Pola” w SDOO Przecław i podlegających jej ZDOO pod nazwą „Nowe odmiany roślin uprawnych ważnym elementem wdrażania Europeiskiego Zielonego Ładu„. Spotkania te umożliwiały rolnikom zapoznanie się z odmianami nie tylko w formie danych z biuletynu ale również weryfikowanie odmian w warunkach polowych na poletkach. Organizatorzy odpowiadali na zadawane pytania służąc wiedzą w zakresie doboru odmian jak również agrotechniki ich uprawy. Rolnicy poza doświadczeniami PDO mogli również zobaczyć poletka demonstracyjne z roślinami bobowatymi założonymi w tym właśnie celu szkoleniowym dla rolników.

Dużym zainteresowaniem cieszyły się poletka doświadczalne z odmianami zbóż, rzepaku, ekologiczne założone w SDOO Przecław jak również doświadczenie z winoroślą w ZDOO Skołoszów.

Jak co roku w SDOO Przecław odbył się „Dzień soi” w którym uczestniczyło kilkadziesiąt osób.

Spotkanie odbyło się w ramach ogólnopolskich działań „Inicjatywy Białkowej COBORU”

W ZDOO Skołoszów po raz kolejny odbyto się spotkanie pod nazwą „Dzień winorośli” gdzie rolnicy mogli zapoznać się z warunkami prowadzenia winnicy jak również poszczególnymi odmianami

SDOO jak i ZDOO nie tylko organizowały spotkania ale brały czynny udział również w innych imprezach, gdzie propagowane były odmiany zalecane do uprawy w województwie Podkarpackim:

• SDOO w Przecławiu zorganizowało stoisko wystawiennicze na „Dniach pola” 5 czerwca w Boguchwale. Specjaliści z Przecławia udzielali informacji z zakresu odmianoznawstwa i agrotechniki
• ZDOO: Skołoszów, Dukla, Nowy Lubliniec również brały udział w dożynkach organizowanych okolicy ich funkcjonowania.

VI. LISTY ODMIAN ZALECANYCH DO UPRAWY NA OBSZARZE WOJEWÓDZTWA NA ROK 2022 (LOZ).

„List odmian zalecanych do uprawy na obszarze województwa” są tworzone na podstawie corocznych wyników doświadczeń PDO prowadzonych w województwie Podkarpackim. Po raz pierwszy utworzono Listę odmian zalecanych dla kukurydzy w użytkowaniu ziarnowym. Decyzję tę podjęto w związku z dużą powierzchnią uprawy i licznymi pytaniami rolników o odmiany rekomendowane w tym gatunku.

Łącznie rekomendowano 98 odmian w województwie.

Listy odmian zalecanych utworzono w następujących gatunkach.

1. Rzepak jary— 4 odmiany ( 2 populacyjne i 2 mieszańcowe )
2. Rzepak ozimy — 10 odmian ( 1 populacyjna, 7 mieszańcowych i 2 odmiany kiłotolerancyjne )
3. Jęczmień jary — 5 odmian
4. Jęczmień ozimy- 4 odmian
5. Pszenica jara — 6 odmian ( 4 z grupy jakościowej A i 1 z grupy jakościowej B )
6. Pszenica ozima — 12 odmian ( 5 z grupy jakościowej A i 7 z grupy jakościowej B)
7. Pszenżyto ozime — 5 odmian
8. Owies — 6 odmian
9. Żyto ozime —8 odmian ( 3 populacyjne i 5 mieszańce )
10. Kukurydza —8 odmian
11. Ziemniaki średnio-wczesne jadalne- 3 odmian
12. Soja – 8 odmian
13. Bobik —3 odmiany
14. Groch —6 odmian
15. Łubin wąskolistny- 7 odmian
16. Łubin żółty —3 odmiany

Listy te tworzone są przy zapewnieniu odpowiedniego zakresu doświadczeń PDO w danym gatunku.

• korzyści z realizacji PDO i rekomendacji odmian
• pełniejsze wykorzystanie postępu biologicznego (odmianowego) w rolnictwie
• systematyczny dopływ obiektywnej informacji o wartości użytkowej odmian i ich przydatności do uprawy w województwie, a także przy stosowaniu różnych poziomów agrotechniki
• ułatwienie rolnikom trafnego doboru odmian do uprawy dostosowanych do lokalnych warunków gospodarowania oraz stosowanej technologii uprawy
• regulacja dopływu odmian do praktyki rolniczej zarówno z Krajowego rejestru jak i ze wspólnotowych katalogów

Korzystając z okazji, w imieniu Zespołu Wojewódzkiego PDO i Stacji Doświadczalnej Oceny Odmian w Przecławiu jako Koordynującej PDO w Województwie dziękuję Komisji Rolnictwa Rozwoju Obszarów Wiejskich i Ochrony Środowisk, Zarządowi Województwa Podkarpackiego, Pracownikom Departamentu Rolnictwa, Geodezji i Gospodarki Mieniem za dotychczasową owocną współpracę, przekazane środki finansowe na realizację doświadczeń PDO oraz pomoc w rekomendacji odmian na terenie województwa podkarpackiego.