W nawiązaniu do spotkania mającego miejsce w dniu 27 stycznia 2021 roku w siedzibie Podkarpackiej Izby Rolniczej w Trzebownisku, odnośnie szkód wyrządzonych przez bobry w mieniu zarządzanym przez spółki wodne, Regionalna Dyrekcja Ochrony Środowiska w Rzeszowie wyjaśnia
Odszkodowanie za szkody wyrządzone przez bobry, w świetle przepisów art. 126 ust. 6 pkt 1 i 3 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. z 2020 r., poz. 55 ze zm.), odszkodowanie nie przysługuje osobom, którym przydzielono grunty stanowiące własność Skarbu Państwa oraz za szkody powstałe w mieniu Skarbu Państwa, z wyłączeniem mienia oddanego do gospodarczego korzystania na podstawie Kodeksu cywilnego.
Natomiast spółki wodne są to osoby prawne, tworzone na podstawie ustawy z dnia 20 lipca 2020 r. (Dz. U. z 2020 r., poz. 310 ze zm.) w celu zaspokajania niektórych potrzeb w zakresie gospodarowania wodami. Utworzenie spółki wodnej następuje poprzez sporządzenie pisemnej umowy pomiędzy co najmniej trzema osobami fizycznymi lub prawnymi. Założyciele uchwalają statut spółki oraz dokonują wyboru zarządu i innych organów spółki. Spółki wodne podlegają nadzorowi starosty. Starosta zatwierdza statut spółki w drodze decyzji. Spółka wodna nabywa osobowość prawną z chwilą uprawomocnienia się decyzji starosty o zatwierdzeniu statutu, Spółki wodne działają w celu osiągnięcia zysku, ale mogą wypracowywać zysk netto, który musi być przeznaczony na cele statutowe spółki. Spółki wodne są tworzone w szczególności do wykonywania, utrzymywania oraz eksploatacji urządzeń służących do:
- zapewnienia wody dla ludności w tym uzdatniania i dostarczania wody,
- ochrony wód przed zanieczyszczeniem w tym odprowadzania i oczyszczania ścieków,
- ochrony przeciwpowodziowej,
- melioracji wodnych oraz prowadzenia racjonalnej gospodarki na terenach zmeliorowanych
- wykorzystywania wody do celów przeciwpożarowych,
- utrzymywania wód
Spółki wodne nie mogą prowadzić działalności w zakresie uregulowanym ustawą o zbiorowym zaopatrzeniu w wodę i zbiorowym odprowadzeniu ścieków. Spółka wodna odpowiada za swoje zobowiązania całym majątkiem natomiast członek spółki wodnej nie odpowiada za zobowiązania spółki.
- Spółka wodna powinna być finansowana ze składek członków.
- Spółka wodna może generować zysk, który powinien zostać przeznaczony tylko i wyłącznie na działania statutowe spółki.
- Spółki wodne mogą korzystać z pomocy państwa oraz jednostek samorządu terytorialnego, w formie dotacji podmiotowych z budżetu państwa oraz dotacji jednostki samorządu terytorialnego, stosownie do wymagań przewidzianych przepisami o finansach publicznych.
Natomiast rowy mogą być uznane za urządzenia melioracji wodnych. Ustawodawca nie określił wprost, czyją własnością są rowy melioracyjne, stwierdza jedynie, że wykonywanie urządzeń melioracji wodnych szczegółowych należy do właścicieli gruntów.
Zatem w świetle tych wyjaśnień i przytoczonych przepisów, spółka wodna, jeżeli włada ciekami wodnymi położonymi na gruntach stanowiących własność Skarbu Państwa, nie może ubiegać się o odszkodowanie za szkody wyrządzone przez bobry.
W kontekście tej sprawy należy dodać, iż Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie (lub działający z jego upoważnienia Regionalny Konserwator Przyrody) nie zajmuje się rozwiązywaniem problemów szkód bobrowych w postaci organizowania odłowów, przesiedleń czy odstrzałów, jak też nie zajmuje się usuwaniem budowli bobrowych (np. żeremi i tam) z koryt cieków wodnych oraz z terenów zagrożonych szkodami wyrządzanymi przez te zwierzęta. Organ ten nie jest też właściwy do zajmowania się naprawą skarp brzegowych, wałów przeciwpowodziowych, mnichów, obwałowań stawów rybnych, itp. oraz nie zleca wykonawstwa zastępczego i nie pokrywa kosztów realizacji tego typu przedsięwzięć z budżetu Skarbu Państwa, czy też nie zajmuje się przejmowaniem lub wykupem gruntów będących miejscem bytowania zwierząt chronionych.
W tym miejscu należy dodać, iż w myśl zapisu zawartego w art. 231 pkt 2 Prawa wodnego usuwanie tam i innych przeszkód z koryt cieków wodnych spoczywa na właścicielu śródlądowych wód powierzchniowych, który jest zobowiązany do utrzymania w należytym stanie technicznym koryt cieków naturalnych i kanałów.
Bóbr europejski Castor fiber objęty jest częściową ochroną gatunkową na podstawie S 1 pkt 1 lit. b i S 3 rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 28 grudnia 2016 r. w sprawie ochrony gatunkowej zwierząt (Dz. U. z 2016 r., poz. 2183). Zgodnie z regulacją prawną zawartą w art. 56 ust. 2 pkt 1 ustawy o ochronie przyrody, właściwy miejscowo regionalny dyrektor ochrony środowiska może wydać decyzję, na czynności zabronione w stosunku do zwierząt objętych częściową ochroną gatunkową i ich miejsc bytowania.
Niemniej jednak w kontekście wnioskowanej sprawy należy wyjaśnić, iż Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie wydał zarządzenie w sprawie zezwolenia na czynności podlegające zakazom w stosunku do bobra europejskiego Castor fiber (Dz. Urz. Województwa Podkarpackiego z dnia 22 maja 2020 r., poz. 2296 ze zm.). Zarządzenie to weszło w życie z dniem 9 czerwca 2020 roku. Zgodnie z treścią zawartą w S 6 ust. 1 tego zrządzenia, dopuszcza się przez cały rok, bez konieczności uzyskiwania dodatkowych odrębnych zezwoleń, na niszczenie, usuwanie, rozbieranie lub uszkadzanie tam bobrowych na terenie województwa podkarpackiego z wyłączeniem rezerwatów przyrody i ustalonych stref ochrony ostoi oraz stanowisk roślin, grzybów i zwierząt chronionych.
Mając zatem na uwadze powyżej przedstawione przepisy, należy wyjaśnić, że nie jest wymagane zezwolenie na rozbiórkę tam bobrowych na gruntach użytkowanych gospodarczo. Jedynie, zgodnie z treścią zawartą w S 6 ust. 5 cytowanego zarządzenia, w przypadku realizacji w przyszłości takich zamierzeń, zarządca bądź właściciel danego cieku wodnego, jest zobowiązany poinformować Regionalnego Dyrektora Ochrony Środowiska w Rzeszowie o zamiarze usunięcia tam lub innych przeszkód powstałych w wyniku aktywności życiowej bobrów.
Obowiązujące procedury odnośnie stwierdzonych szkód wyrządzonych przez zwierzęta chronione, za które odpowiada Skarb Państwa, są zawarte w przepisach rozporządzenia Ministra Środowiska z dnia 8 lutego 2018 r. w sprawie szacowania szkód wyrządzonych przez niektóre gatunki zwierząt objętych ochroną gatunkową (Dz. U. z 2018 r., poz. 645).
W razie ewentualnych pytań w tego typu sprawach można kontaktować się z pracownikami zajmującymi się szkodami — tel. nr 13-437-28-31 lub tel. kom. 783-921-790 w dni robocze.
W świetle powyższych wyjaśnień i obowiązujących regulacji prawnych, należy dodać, iż Regionalny Dyrektor Ochrony Środowiska w Rzeszowie nie jest właścicielem dzikich zwierząt chronionych w rozumieniu przepisów Kodeksu cywilnego. Przepisy o ochronie przyrody również nie wskazują takiego właściciela odnosząc się jedynie do określonych sytuacji wskazujących między innymi odpowiedzialność właściwego terytorialnie regionalnego dyrektora ochrony środowiska za szkody wyrządzane przez niektóre gatunki zwierząt chronionych w mieniu nie będącym własnością Skarbu Państwa.