Krajowa Rada Izb Rolniczych podczas XVI Posiedzenia w dniu 11 maja 2023 r. przyjęła następujące stanowisko dotyczące aktualnej sytuacji w rolnictwie.
Krajowa Rada Izb Rolniczych pomimo podjętych działań Rządu nadal wyraża obawy co do stabilizacji sytuacji na krajowym rynku zbóż. Rolnicy i firmy skupowe wciąż dysponują dużymi zapasami, do żniw zostało 2 miesiące. Rolnicy obecnie nie sprzedają zboża ze względu na bardzo niską proponowaną cenę np. 700 zł/ t za pszenice, która obniżyła się 0 200 zł na tonie w związku zapowiedzianą przez Rząd pomocą finansową dla rolników. Sytuacja cenowa na rynku zbóż pozostawia rolników w trudnej sytuacji finansowej.
Krajowa Rada Izb Rolniczych popierając postulaty rolników zgłaszane na poszczególnych strajkach, upomina się o realizację postulatów przyjętych: w Warszawie przez Wiceprezesa Rady Ministrów Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Henryka Kowalczyka w ramach realizacji uzgodnień „okrągłego stołu” oraz w Szczecinie w dniu 27 kwietnia 2023 r. przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi Roberta Telusa.
- Biorąc powyższe pod uwagę, KRIR wnioskuje o:
- jak najszybszą wypłatę rekompensat dla rolników,
- pełną kontrolę produktów rolno-spożywczych przekraczających granice Polski,
- umożliwienie skorzystania ze wsparcia również gospodarstwom dużym o areale powyżej 300 ha by miały możliwość skorzystania z pomocy do 300 ha,
- sprawdzenie przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów czy podmioty skupowe w ostatnim czasie nie zastosowały zmowy cenowej przy skupie zbóż.
- Krajowa Rada Izb Rolniczych wnosi o pilne działania Rządu w celu ochrony krajowego rynku mleka, drobiu, jaj, owoców i warzyw w tym owoców miękkich.
- KRIR wnioskuje o przegląd Planu Strategicznego dla WPR dotyczący ekoschematów. Wnioskujemy też o wycofanie się resortu rolnictwa z konieczności zachowywania przez rolników 80% okrywy do 15 lutego z wprowadzeniem możliwości wykonania orki po 30 października.
KRIR wnioskuje do Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi o jednolitą interpretację dotyczącą wniosków o dopłaty dla rolnictwa ekologicznego w zakresie nienakładania na rolników sankcji, w związku ze zmianą danych w systemie identyfikacji działek rolnych LPIS prowadzonym przez ARiMR, po złożeniu wniosków przez rolników, ale przed wypłatą płatności ekologicznych. Naniesienie nowych danych w 2022 r., spowodowało zmianę w systemie ARiMR gruntów ornych na TUZ, jednak w okresie składania wniosków w bazie występowały grunty orne i rolnicy wypełniali wnioski zgodnie z danymi zawartymi w tym czasie w systemie ARiMR, za co zostali ukarani sankcjami.
W odpowiedzi MRiRW odpisało:
W odpowiedzi na pismo z dnia 28 maja 2023 r. znak: KRIR/KK/604/22, przy którym została przekazana powyższa uchwała, przekazuję wyjaśnienia i informacje odnośnie do wniosków zawartych w tej uchwale.
Ad 1. Wniosek o:
- jak najszybszą wypłatę rekompensat dla rolników,
- pełną kontrolę produktów rotno-spożywczych przekraczających granice Polski,
- umożliwienie skorzystania ze wsparcia również gospodarstwom dużym o areale powyżej 300 ha aby miały możliwość skorzystania z pomocy do 300 ha,
- sprawdzenie przez Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów czy podmioty skupowe w ostatnim czasie nie zastosowały zmowy cenowej przy skupie zbóż.
Przepisy rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 27 stycznia 2015 r. w sprawie szczegółowego zakresu i sposobów realizacji niektórych zadań Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa umożliwiają udzielanie pomocy dla producentów rolnych:
- którzy sprzedali pszenicę, grykę lub kukurydzę od dnia 1 grudnia 2022 r. do dnia 14 kwietnia 2023 r. (ś 13zł) – wniosek producent rolny mógł składać do biura powiatowego ARiMR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę producenta rolnego do dnia 30 czerwca 2023 r. na formularzu opracowanym i udostępnionym przez Agencję na jej stronie internetowej;
- którzy sprzedali pszenicę lub grykę od dnia 15 kwietnia do dnia 30 czerwca 2023 r. (5 13zw) – wnioski można składać do 31 lipca br.
Suma powierzchni upraw, do których może być stosowana pomoc w zakresie przepisów 5 13zł i 13zw ww. rozporządzenia Rady Ministrów nie może być większa niż 300 ha, pomniejszona o powierzchnię upraw, do której producentowi rolnemu odpowiednio przyznano już pomoc, o której mowa w 5 13zł i 13zw ww. rozporządzenia Rady Ministrów oraz o powierzchnię upraw, do której przyznano pomoc na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 21 kwietnia 2023 r. w sprawie realizacji przez Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa zadań związanych z ustanowieniem środka wsparcia w sytuacjach nadzwyczajnych dla sektorów zbóż i nasion oleistych;
- na dofinansowanie zakupu w okresie od dnia 16 maja 2022 r. do dnia 31 marca 2023 r. nawozów mineralnych innych niż wapno nawozowe i wapno nawozowe zawierające magnez od podmiotów prowadzących działalność w zakresie obrotu nawozami lub sprzedaży nawozów do pierwszych 300 ha upraw rolnych wniosek można złożyć raz do dnia 14 lipca 2023 r.
ARiMR po zweryfikowaniu złożonych wniosków przez producentów rolnych i przyznaniu pomocy będzie realizować wypłatę ww. pomocy w ramach limitu środków przeznaczonych na ten cel.
W celu uzyskania pomocy rolnik powinien sprzedać zboże, rzepak lub rzepik podmiotom prowadzącym działalność w zakresie obrotu, skupu lub przetwórstwa zbóż lub nasion oleistych, jak również rolnikom skupującym zboża lub nasiona oleiste w związku z prowadzoną przez nich produkcją zwierzęcą.
Stawki pomocy są zróżnicowane według gatunków roślin oraz regionalnie i wynoszą:
- w województwie lubelskim lub podkarpackim:
- 1375 zł na 1 ha powierzchni upraw pszenicy;
- 1750 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy, rzepaku lub rzepiku;
- 1125 zł na 1 ha powierzchni upraw jęczmienia lub pszenżyta;
- 875 zł na 1 ha powierzchni upraw żyta, owsa, mieszanek zbożowych, gryki;
- w województwie małopolskim, mazowieckim, świętokrzyskim lub podlaskim:
- 1265 zł na 1 ha powierzchni upraw pszenicy;
- 1610 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy, rzepaku lub rzepiku;
- 1035 zł na 1 ha powierzchni upraw jęczmienia lub pszenżyta;
- 805 zł na 1 ha powierzchni upraw żyta, owsa, mieszanek zbożowych, gryki;
- w pozostałych województwach:
- 1100 zł na 1 ha powierzchni upraw pszenicy;
- 1400 zł na 1 ha powierzchni upraw kukurydzy, rzepaku lub rzepiku;
- 900 zł na 1 ha powierzchni upraw jęczmienia lub pszenżyta;
- 700 zł na 1 ha powierzchni upraw żyta, owsa, mieszanek zbożowych, gryki.
Ponadto, zwiększono pomoc dla producentów pszenicy sprzedanej od dnia 15 maja do dnia 30 czerwca br. z 2200 zł/ha do 3025 zł/ha.
Pomoc do sprzedanych zbóż, rzepaku lub rzepiku będzie udzielana dla producentów rolnych do pierwszych 300 ha. Wielkość powierzchni upraw, które mogą zostać objęte wsparciem została już zwiększona, albowiem pierwotna wersja przepisu obejmowała wsparciem uprawy do 50 ha.
Należy także podkreślić, że dzięki polskim staraniom wspieranym przez pozostałe kraje tzw. piątki państw przyfrontowych, państwa członkowskie UE większością głosów w dniu 26 czerwca br. pozytywnie zaopiniowały projekt rozporządzenia Komisji Europejskiej o przyznaniu Polsce, Bułgarii, Słowacji, Rumunii i Węgier drugiej transzy pomocy w wysokości 100 mln euro. Polskim rolnikom zostanie przyznana pomoc w związku z nadmiernym importem zbóż z Ukrainy. Z puli 100 mln euro Polska otrzyma 39,33 mln euro. Zostaną w ten sposób zwiększone środki 0 200% z budżetu krajowego, co w sumie oznacza kwotę blisko 118 mln euro.
Dodatkowo informuję, że w zakresie potencjalnego wsparcia dla gospodarstw powyżej 300, Plan Strategiczny dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 adresowany jest do szerokiego grona odbiorców, w tym do rolników prowadzących takie właśnie gospodarstwa rolne.
Istotnym elementem wsparcia inwestycyjnego w odniesieniu do gospodarstw przekraczających 300 ha jest wsparcie w ramach interwencji Inwestycje w gospodarstwach rolnych zwiększające konkurencyjność (Instrumenty finansowe), w której pomoc udzielana jest w formie gwarancji wraz dotacjami na spłatę odsetek.
Limit powierzchniowy nie obowiązuje także dla interwencji związanych z inwestycjami w gospodarstwach rolnych w zakresie OZE i poprawy efektywności energetycznej, czy też związanych z inwestycjami poprawiającymi dobrostan bydła i świń.
W kwestii pełnej kontroli produktów rolno spożywczych przekraczających granicę Polski należy zauważyć, że obecnie obowiązuje zakaz importu do Polski pszenicy, kukurydzy, rzepaku i ziarna słonecznika do tzw. krajów przyfrontowych. Prowadzone są natomiast badania laboratoryjne sprowadzanego z Ukrainy mięsa drobiowego.
Ponadto, rozporządzenie Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 21 kwietnia 2023 r. w sprawie zakazu przywozu z Ukrainy produktów rolnych stanowi, iż do dnia 30 czerwca 2023 r. ustanawia się zakaz przywozu pochodzących lub przywożonych z terytorium Ukrainy na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej produktów rolnych wymienionych w załączniku do rozporządzenia (m.in. zbóż), z wyłączeniem:
- tranzytu zewnętrznego, o którym mowa w art. 226 rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 952/2013 ustanawiającego unijny kodeks celny,
- wspólnej procedury tranzytowej w oparciu o Konwencję o wspólnej procedurze tranzytowej sporządzoną w Interlaken dnia 20 maja 1987 r.
– pod warunkiem, że tranzyt ma się zakończyć w portach morskich w Gdańsku, Gdyni, Świnoujściu lub Szczecinie lub poza terytorium Rzeczypospolitej Polskiej.
Każdy tranzyt wymieniony w rozporządzeniu nr 952/2013 podlega ścisłej kontroli i prowadzeniu pod nadzorem elektronicznym oraz w ramach systemu SENT.
W kwestii zmowy cenowej informuję, że ze zmową cenową w rozumieniu ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów możemy mieć do czynienia jedynie w sytuacji, gdy pomiędzy co najmniej dwoma niezależnymi przedsiębiorcami doszło do uzgodnienia oferowanych cen. Dla udowodnienia zmowy cenowej niezbędnym jest zatem wykazanie istnienia bezpośrednich lub pośrednich kontaktów między konkurentami dotyczących ustalania cen. Sam fakt spadku cen skupu nie jest warunkiem koniecznym dla stwierdzenia realnego podejrzenia zmowy cenowej. Spadek cen skupu może być skutkiem zaistnienia wielu czynników o charakterze rynkowym np. sytuacji podażowo-popytowej na danym rynku w kraju, zachowań rynkowych podmiotów, zmiennych warunków pogodowych. Wyższa podaż każdego produktu, w realiach gospodarki rynkowej, wpływa na spadek jego cen. Stabilność dochodowa rolników może być zapewniona poprzez wzrost koncentracji podaży w ramach rozwoju różnych form współpracy producentów rolnych, zwiększając tym samym ich pozycję rynkową i wpływ na kształtowanie warunków umów. Ponadto, stabilizacji warunków produkcji sprzyja rozwój trwałych powiązań pomiędzy producentami rolnymi a przetwórcami i handlowcami w formie umów kontraktacji.
Ad 2. Wniosek o pilne działania Rządu RP w celu ochrony krajowego rynku mleka, drobiu, jaj, owoców i warzyw, w tym owoców miękkich.
Krajowy rynek mleka, drobiu, jaj, owoców i warzyw, w tym owoców miękkich są na bieżąco monitorowane.
W dniu 2 czerwca 2023 r. Rada Ministrów przyjęła rozporządzenie umożliwiające przyznanie rekompensat producentom z sektora drobiu i jaj. Wsparcie obejmuje 27 kategorii strat rynkowych i przeznaczone jest dla producentów żywca drobiowego i jaj, których gospodarstwa znajdowały się w strefach ochronnych, utworzonych w związku z wystąpieniem ognisk wysoce zjadliwej grypy ptaków w okresie grudzień 2019 r. – lipiec 2021.
Pomoc będzie udzielana w drodze decyzji, na wniosek producenta rolnego, składany do dyrektora oddziału regionalnego ARiMR właściwego ze względu na miejsce zamieszkania albo siedzibę producenta rolneg0.
Ponadto, w dniu 22 czerwca br. odbyło się spotkanie Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z Ministrem Rolnictwa Węgier. Ministrowie zapowiedzieli wspólne starania o udrożnienie transportu produktów rolno-spożywczych z Ukrainy drogą czarnomorską oraz o usprawnienie drogi lądowej. Udrożnienie drogi morskiej dla produktów rolno-spożywczych z Ukrainy jest ważne i stanowi element ochrony krajowego rynku tych produktów.
Ad 3. Wniosek o przegląd Planu Strategicznego dla WPR dotyczący ekoschematów. Wniosek o wycofanie się resortu rolnictwa z konieczności zachowania przez rolników 80% okrywy do 15 lutego z wprowadzeniem możliwości wykonania orki po 30 października.
W Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi na bieżąco analizowane jest zainteresowanie rolników ekoschematami, jak również opinie na ich temat zgłaszane przez rolników i ich organizacje oraz doradców rolniczych. W przypadku wystąpienia okoliczności uzasadniających wprowadzenie zmian, podjete zostają działania w celu modyfikacji Planu Strategicznego. Obecnie procedowane są zmiany dotyczące:
- odstąpienia od warunku przystąpienia do ekoschematu Rolnictwo węglowe i zarządzanie składnikami odżywczymi w części odnoszącej się do minimalnej liczby punktów,
- dodatkowego umożliwienia łączenia niektórych praktyk na danej działce rolnej,
- zmniejszenia powierzchni, do której powinien zostać opracowany plan nawożenia w ramach praktyki Opracowanie i przestrzeganie planu nawożenia.
W odniesieniu do normy GEAC 6 obecnie procedowana jest zmiana w zakresie terminu utrzymywania okrywy ochronnej gleby. Zmiany dotyczą rozszerzenia wymogów normy GAEC 6 na okres letni, tj. od dnia 1 czerwca lub od dnia zbioru plonu głównego do dnia 15 października danego roku. Ponadto, proponuje się, aby ze stosowania ww. normy były wyłączone określone uprawy późno zbierane, po których nie ma możliwości zastosowania działań ochronnych. Do takich upraw późno zbieranych planuje się zaliczyć:
- grupę roślin okopowych (w tym m.in. ziemniak, burak cukrowy, burak pastewny, marchew, rzepa ścierniskowa, rzodkiew oleista, brukiew),
- grupę warzyw i ziół (w tym m.in. kapusta, kalafior, brokuł, seler, por, kozłek lekarski),
- uprawy na gruntach ornych pod osłonami.
Komitet Monitorujący uchwałą z dnia 10 maja 2023 r. przyjął zmiany Planu Strategicznego w ww. zakresie.
Ad 4. Wniosek o jednolitą interpretację dotyczącą wniosków o dopłaty dla rolnictwa ekologicznego w zakresie nienakładania na rolników sankcji, w związku ze zmianą danych w systemie identyfikacji działek rolnych LPIS prowadzonych przez ARiMR, po złożeniu wniosków przez rolników, ale przed wypłatą płatności ekologicznych. Naniesienie nowych danych w 2022 r., spowodowało zmianę w systemie ARiMR gruntów ornych na TUZ, jednak w okresie składania wniosków w bazie występowały grunty orne i rolnicy wypełnili wnioski zgodnie z danymi zawartymi w tym czasie w systemie ARiMR za co zostali ukarani sankcjami.
Zgodnie z pismem Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 24 maja 2023 r. (znak: DPB.da.057.3.2023) przesłanym do KRIR, zwrócono się do ARiMR z prośbą o wypracowanie i wdrożenie w tym zakresie rozwiązania, które z jednej strony zapewni zgodność postępowania ARiMR z przepisami, z drugiej zaś, zapobiegnie w przyszłości podobnym do opisywanych problemom.